TESTAMENT RENÉ VAN CHALON

R. Sickinghe,
Te Aken in het Onze Lieve Vrouwe Munster

RENÉ VAN CHALON

René was twaalf jaar oud, toen hij in 1530 van zijn oom Philibert het prinsdom erfde (en zeker nog veertig andere heerlijk-heden in Bourgondië, en andere landstreken; bovendien Genève en Neuchâtel).

Translate
📚 Dutch Version
📚 English Version

1) Het jaar 1530 is dus het jaar van de verbinding van Orange met Nassau. René was namelijk door zijn vader (Hendrik 111) een graaf van Nassau. Enkele jaren later, in 1538, werd René van Chalon-Orange, bij de dood van zijn vader Hendrik 111, Heer van Breda en kwam hij in het bezit van de enorme bezittingen der Bredase Nassau's in de Nederlanden.

2) In het jaar 1538 begint dus de relatie van Orange met de Nederlanden.

3) Op de stamboom is tevens zichtbaar de verbinding tussen het Huis Nassau en de Nederlanden, namelijk door het huwelijk van Engelbert 1 van Nassau met de Nederlandse Johanna van Polanen, Erfdochter van Breda en de Lek, in 1403, maar eigen-lijk bestond er al eerder een relatie tussen Nassau en de Neder-landen door het huwelijk dat Hendrik II van Nassau +/- 1220 sloot met Mechteld van Gelre en Zutphen.

|

HENDRIK 11     Җ    MECHTELD
(1190-1251) vóór 1221
Gravin van Gelre en Zutphen (†1288)

|

~§~ RUPERT
beleend met Dietz en Ober-Lahnstein,
Ridder der Duitse Orde Overleden op 19 september vóór 1247

|

~§~  WALRAM  — — — — WALRAMSE TAK
(Groothertogin van Luxemburg)

|

~§~  OTTO  — — — —  OTTOONSE TAK
(Hare Majesteit Koningin Juliana)

|

~§~  HENDRIK
vermeld in 1274, monnik te Arnstein

|

~§~  GERHARD
vermeld in 1259,
Aartsdiaken van de Kempen, bisdom Luik,
Kanunnik van St.-Lambert te Luik
Proost der Kapittels van St.-Pieter te Luik,
Onze Lieve Vrouw te Maastricht,
Onze Lieve Vrouw te Aken
en St.-Walburg te Tiel.
gOverleden 2 mei 1311, begraven
te Aken in het Onze Lieve Vrouwe Munster

|

~§~  JAN
Aartsdiaken van Condroz, bisdom Luik, 1262,
1265, 39e Bisschop van Utrecht, 1267-1288.
Overleden ná 1295 -25

René van Chalon was een sympathieke jongeman met een typisch Frans uiterlijk. Overeenkomstig de wens van zijn oom Philibert voerde hij de titels Chalon en Orange vóór die van Nassau. Daarom spreekt men ook nog nu van Oranje-Nassau en niet van Nassau-Oranje. Ook komt van dit tijdstip af het wapen van Orange (een jachthoorn) in het wapen van de Nederlandse Nassau's voor, terwijl volgens het boek van Dr. Japikse de wapen-spreuk «Je maintiendrai Chalon» nu werd overgenomen en gewijzigd in « Je maintiendrai Nassau», later verkort tot «Je main-tiendrai».

Vlak voor hij sneuvelde in de strijd om St. Dizier liet de kinderloze 25-jarige René van Chalon zijn testament opmaken. Daarin wees hij zijn neef Willem aan als enige erfgenaam van het Prinsdom Orange. Vanaf 18 juli 1544 mocht de 11-jarige Willem van Nassau zich prins van Oranje noemen. 

Zo werd hij de stamvader van het huis Oranje-Nassau. Willem nam ook de lijfspreuk 'Je maintiendrai' (ik zal handhaven) over van de familie Van Chalon. Willem mocht van keizer Karel V de erfenis van zijn neef aanvaarden op voorwaarde dat hij zijn opvoeding voltooide aan het keizerlijke hof in Brussel en dat hij katholiek zou worden opgevoed.

In 1544, op de jeugdige leeftijd van bijna zesentwintig jaar, sneuvelde René bij het beleg van St.-Dizier aan de Marne. Evenals zijn vader en zijn oom, had hij in de strijd tussen Karel V en Frans van Frankrijk de zijde van de keizer gekozen, bij wie hij zeer in aanzien was. 

Deze had hem wegens zijn verdiensten een lijfrente van f 2.000,- geschonken; het originele document bevindt zich in het Koninklijk Huisarchief. Hij werd aanvankelijk bijgezet te Bar-le-Duc, waar zijn grafmonument nog bestaat. Later werd hij overgebracht naar de familiegrafkelder in de Grote Kerk te Breda.

Eigenlijk heeft René het prinsdom nooit daadwerkelijk bezeten, want bij de dood van zijn oom Philibert van Chalon ontving zijn grootmoeder, Philiberte van Luxemburg, het vruchtgebruik van de goederen Chalon; al het overige werd het eigendom van René. Philiberte van Luxemburg was het hiermee helemaal niet eens; er ontstond heftige ruzie en er kwam een proces van. Zij schonk zelfs het prinsdom, wederrechtelijk, aan iemand anders.

Deze onaangename toestand bestond nog, toen René in 1544 sneuvelde en het bleek dat hij het prinsdom had vermaakt aan zijn elfjarige neef van vaderszijde, Graaf Willem van Nassau-Dillenburg, de latere Prins Willem de Zwijger. Het testament van René van Chalon (zie de afbeelding met de desbetreffende passage) is nog aanwezig in het Koninklijk Huisarchief. Het vormt een van de belangrijkste stukken van de verzameling. 

De tekst luidt als volgt:

«...et ordonné, instituons et ordonnons notre héritier universel ou sub-stitué à nosdits enfans, le filz aisné de notre bon seigneur et oncle paternel monsieur le conte Guillaume de Nassau qui sera survivant au jour de notre trespas sans enfants légitime. Et si icelluy filz aisné après estre venu en notre boirie et succession décédant sans enfants ou enfants légiti-mes, le second filz de mondit seigneur le comte Guillaume luy succedera ou, en faulte de luy, autre plus prouchain masle, et en faute de masle, la plus prouchaine femelle, yssue de mondit sieur le conte Guillaume....» 

Koninklijk Huisarchief ...

Testament Renè van Chalon

(ook bekend als Willem de Rijke)

De vertaling:

«...en bevolen, benoemen en bevelen wij onze universele erfgenaam of vervanger voor onze genoemde kinderen, de oudste zoon van onze goede heer en oom van vaderskant, graaf Willem van Nassau, die op de dag van ons overlijden zal overleven zonder wettige kinderen. En indien de genoemde oudste zoon, nadat hij in ons bezit is gekomen en de opvolging heeft verkregen, zonder kinderen of wettige kinderen overlijdt, zal de tweede zoon van mijn genoemde heer Graaf Guillaume hem opvolgen of, bij zijn afwezigheid, een andere dichtstbijzijnde man en, bij zijn afwezigheid, de dichtstbijzijnde vrouw, van mijn genoemde heer Graaf Guillaume....»

Deze daad van de veelbelovende en briljante René is voor de Nederlanden van de allergrootste betekenis geworden. Aan zijn jeugdige neef Willem van Nassau viel nu de kolossale erfenis toe. Zonder die erfenis zou Graaf Willem vermoedelijk een eenvoudige Duitse graaf zijn gebleven. Nu werd hij echter een hoogst belangrijk personage en Keizer Karel V liet hem dan ook aan zijn hof komen.

Veel later, ook na het materiële verlies van het prinsdom in 1702, is deze rang van «Prins van Oranje» de oorzaak geweest van de exceptionele positie die de stadhouders in de Nederlan-den innamen. Zij waren namelijk vroeger soevereine vorsten van Orange geweest.

Als gevolg van godsdiensttwisten heeft Orange onder het be-wind van Willem de Zwijger - hij heette daar Guillaume IX - niet veel rust gekend. De protestanten wilden van Orange een «citadel» voor het protestantisme maken, hetgeen niet naar de zin was van de katholieken, die zich hiertegen verzetten. Daarbij kwam ook nog, dat de door de prins aangestelde gouverneur, De Blacons, een aartsintrigant, de zaken niet regelde in de door de prins gewenste gematigde geest, maar op fanatieke wijze. 

De kwalijke handelingen van gouverneur De Blacons, door het persoonlijk bezoek van de prins een ogenblik onderbroken, werden na zijn vertrek weer met des te meer ijver voortgezet. Het werd zo erg, dat de prins, die in 1603 te Noseroy vertoefde, waar hij zijn zaken aan het regelen was, een deputatie uit Orange ontving. Daarbij was zijn secretaris Jacques de la Pise, de vader van de geschiedschrijver. Men smeekte hem, toch spoedig weer naar Orange te komen om nu eens definitief een einde te maken aan alle verdeeldheden. 

De prins gaf aan dit verzoek gevolg, maar kwam hevig in botsing met de trouweloze De Blacons. Voor zijn vertrek uit Oranje vaardigde hij nog een Pacificatie Edict uit van verzoening en algemene vergetelheid. Hij vulde ook de edicten aan, waarbij zowel voor katholieken als voor protestanten de vrijheid van godsdienst werd hersteld. 

Nationaal | Archieve 

Voortdurende strubbelingen, moordpartijen, plunderingen en ingrepen van de Franse koning waren aan de orde van de dag. Twee dingen vallen in het bijzonder op:

1) De bijzonder ingewikkelde en bewogen historie van dit kleine prinsdom.

2) Het feit dat de prinsen van Oranje niet in staat waren persoonlijk ter plaatse het bewind in handen te nemen, maar het aan plaatsvervangers overlieten. Dit kwam doordat bijzonder belangrijke taken hun aanwezigheid elders noodzakelijk maak-ten.

Een uitzondering hierop is Prins Philips Willem geweest, die enige malen gedurende enkele jaren te Orange heeft geresideerd, en zich ontzaglijk veel moeite heeft getroost, orde op zaken te stellen en wantoestanden uit de weg te ruimen. De rust in het bestuur van het kleine rijkje is eigenlijk pas teruggekeerd, nadat het in 1702 (c.q. 1731) bij de Franse Staat was ingelijfd, al hebben grote politieke gebeurtenissen, zoals de Franse Revolutie, de oorlog van 1870 en de beide wereldoorlogen, het natuurlijk niet onberoerd gelaten.

René van Chalon had het prinsdom Orange geërfd van zijn oom van moederszijde, die het laatste mannelijke lid van het Huis Chalon was geweest. Net als zijn oom had René ook geen overlevende kinderen en in zijn laatste wilsbeschikking liet hij al zijn landbezittingen, inclusief het prinsdom, na aan zijn neef van vaderszijde, Willem van Nassau-Dillenburg. 

Zo gingen de landgoederen van de broer van Renés moeder over in de familie van de broer van Renés vader en kwam Willem de Zwijger in het bezit van het prinsdom, ondanks dat hij geen enkele band had met het oorspronkelijke Huis van Oranje. De enige voorwaarde die René stelde, was dat zijn erfgenaam, Willem, een katholieke opvoeding zou krijgen. 

Willems vader (de oom van René) stemde namens zijn minderjarige zoon in en de opvolging werd bekrachtigd door de keizer, die de opperheer was van de meeste bezittingen van René. Willem de Zwijger voegde de naam van Orange toe aan zijn eigen vaderlijke waardigheden en werd zo in 1544 de stichter van het Huis van Oranje-Nassau.

Het vorstendom Orange was al, via de vrouwelijke lijn, van de eerste dynastie van Orange overgegaan op de families Les Baux en vervolgens op die van De Chalon. Het ging nu over op een familie die in bloed helemaal niet afstamde van een van de voorgaande families.

— HOME ORANGE & ORANJE

— TESTAMENT RENÉ VAN CHALON 

— ORANGE & ORANJE & DOCUMENTATIE

— HOME Larry, Q & M

— ORANGE & ORANJE & DOCUMENTATIE

— SITE MENU — DUTCH KINGDOM MENU